English [en]   العربية [ar]   български [bg]   català [ca]   Česky [cs]   Deutsch [de]   ελληνικά [el]   español [es]   فارسی [fa]   français [fr]   hrvatski [hr]   Bahasa Indonesia [id]   italiano [it]   日本語 [ja]   한국어 [ko]   മലയാളം [ml]   norsk (bokmål) [nb]   Nederlands [nl]   polski [pl]   português do Brasil [pt-br]   română [ro]   русский [ru]   Shqip [sq]   српски [sr]   svenska [sv]   українська [uk]   简体中文 [zh-cn]   繁體中文 [zh-tw]  

Falë përkrahjes tuaj, 2015-a shënon 30 vjetorin e FSF-së! Në 30 vitet e ardhshme, dëshirojmë të arrijmë edhe më shumë përfundime në mbrojtjen e të drejtave të përdoruesve të kompjuterave. Për të ecur në atë drejtim, po caktojmë synimin tonë më të lartë deri më sot për grumbullim fondesh, 525 mijë dollarë, deri më 31 Janar. Lexoni më tepër.

525 mijë USD
30% (159mijë)
Më llogarisni edhe mua

Ky është përkthim i një faqeje Anglisht në origjinal.

Përmbledhje e Sistemit GNU

Sistemi operativ GNU është një sistem software-i i plotë dhe i lirë, i përputhshëm me Unix-in. GNU do të thotë “GNU’s Not Unix”. Richard Stallman dha Njoftimin Fillestar të Projektit GNU më Shtator 1983. Një version më i gjatë, i quajtur GNU Manifesto u botua në Mars 1985. Është përkthyer në disa gjuhë të tjera.

Emri i “GNU”-së u zgjodh sepse plotësonte disa kushte; së pari, qe shkurtim për “GNU’s Not Unix”, së dyti, ngaqë qe fjalë e njëmendtë, dhe së treti, është e lezetshme ta thuash (or Këndojeni).

Fjala “i lirë” te “software i lirë” ka të bëjë me lirinë, jo çmimin. Mund të paguani ose jo një çmim që të keni software GNU. Me ose pa pagesë, pasi ta keni software-in, me përdorimin e tij gëzoni katër liri specifike. Lirinë për ta xhiruar programin si t’ju pëlqejë; lirinë për ta kopjuar programin dhe për t’ua dhënë atë miqve dhe kolegëve tuaj; lirinë për ta ndryshuar programin si të doni, duke patur hyrje të plotë te kodi burim; lirinë për shpërndarjen e çfarëdo versioni të përmirësuar të tij duke ndihmuar kështu në krijimin e një bashkësie. (Nëse rishpërndani software GNU, mund të kërkoni pagesë kundrejt aktit fizik të shpërnguljes së një kopjeje të tij, ose mund t’i jepni falas kopjet.)

Projekti për zhvillimin e sistemit GNU quhet “Projekti GNU”. Projekti GNU u konceptua më 1983 si një rrugë për të risjellë frymën e bashkëpunimit që mbizotëronte në bashkësinë e shkencave kompjuterike në fillimet e veta—për ta bërë sërish të mundur bashkëpunimin, duke hequr pengesat e vëna ndaj tij me detyrim nga pronarët e software-it pronësor.

Më 1971, kur Richard Stallman filloi karrierën e vet në MIT, punoi në një grup që përdorte vetëm software të lirë. Madje edhe kompanitë e kompjuterave shpesh shpërndanin software të lirë. Programuesit qenë të lirë të bashkëpunonin me njëri tjetrin, dhe kështu bënë shpesh.

Në vitet ’80, thuajse krejt software-i qe pronësor, që do të thotë se për të kishte pronarë, të cilët e ndaluan dhe e penguan bashkëpunimin mes përdoruesve. Kjo e bëri Projektin GNU të domosdoshëm.

Çdo përdorues kompjuteri ka nevojë për një sistem operativ; po qe se nuk ka sistem operativ të lirë, atëherë as që mund të filloni të përdorni një kompjuter pa i kthyer sytë nga software-i pronësor. Kështu që hapi i parë në rrugën e software-it të lirë pa dyshim qe një sistem operativ i lirë.

Vendosëm të bënim një sistem operativ të përputhshëm me Unix-in ngaqë konceptimi i tij në përgjithësi qe tashmë i provuar dhe i ndërkalueshëm, dhe ngaqë përputhshmëria do ta bënte të lehtë për përdoruesit e Unix-it të hidheshin nga Unix në GNU.

Një sistem operativ i ngjashëm me Unix-in përfshin kernelin, përpiluesit, përpunuesit, formatuesit e teksteve, software poste, ndërfaqe grafike, librari, lojëra dhe mjaft gjëra të tjera. Ndaj, shkrimi i një sistemi të plotë operativ është punë shumë e madhe. Ia filluam më Janar 1984. Free Software Foundation u themelua në Tetor 1985, fillimisht për të mbledhur fonde për zhvillimin e GNU-së.

Aty nga 1990 ose i kishim siguruar, ose i kishim shkruar krejt përbërësit kryesorë, hiq një—kernelin. Ndërkohë, Linux, një kernel i ngjashëm me ata Unix, po zhvillohej nga Linus Torvalds më 1991 dhe u shndërrua në software të lirë më 1992. Ndërthurja e Linux-it me sistemin thuajse të plotë GNU solli një sistem operativ të plotë: sistemin GNU/Linux. Sipas vlerësimesh, sistemet GNU/Linux përdoren nga dhjetëra milionë vetë sot, zakonisht në formë shpërndarjesh GNU/Linux. Versioni kryesor i Linux-it tani përmban “bulëza” firmware jo të lirë ; aktivistët e software-it të lirë tani administrojnë versione të lira të Linux-it, të quajtur Linux-libre.

Megjithatë, Projekti GNU nuk kufizohet me thelbin e sistemit operativ. Synimi ynë është të ofrojmë një spektër të plotë software-i, për çfarëdo që duan të bëjnë një shumicë përdoruesish. Këtu përfshihen software zbatime. Shihni Listën e Software-it të Lirë për një katalog programesh zbatim software-i të lirë.

Duam gjithashtu të ofrojmë software për përdorues që nuk janë ekspertë kompjuteri. Ndaj edhe kemi zhvilluar desktopin grafik (të quajtur GNOME) si ndihmë për fillestarët në përdorimin e sistemit GNU.

Duam gjithashtu të ofrojmë lojëra dhe gjëra të tjera për kalimin e kohës së lirë. Ka tashmë plot lojëra të lira.

Sa larg mund të shkojë software-i i lirë? Nuk ka kufij, hiq rastin kur ligje të tillë si sistemi i patentave e ndalon software-in e lirë krejtësisht. Synimi përfundimtar është të ofrohet software i lirë që të kryejë në kompjuter krejt llojet e punëve që duan të kryejnë përdoruesit—dhe për ta bërë kështu software-in pronësor diçka të së kaluarës.

[Logo FSF-je]“Misioni ynë është ruajtja, mbrojtja dhe promovimi i lirisë për të përdorur, studiuar, kopjuar, ndryshuar dhe rishpërndarë software kompjuteri, dhe për të mbrojtur të drejtat e përdoruesve të Software-it të Lirë.”

Free Software Foundation është sponsori organizativ kryesor i Sistemit Operativ GNU. Përkrahni GNU-në dhe FSF-në përmes blerjesh të doracakëve dhe sendeve tona, anëtarësimit në FSF si një anëtar shok, ose duke bërë një dhurim, qoftë drejtpërsëdrejti te FSF-ja ose përmes Flattr-it.

sipër në krye